Executieve functies zijn de processen in de hersenen die nodig zijn voor doelgericht, effectief en sociaal aangepast gedrag. Voor kinderen en jongeren zijn executieve functies onmisbaar om schoolwerk te kunnen doen, te plannen en ingewikkelde sociale situaties te hanteren. Ook volwassenen hebben executieve functies nodig om hun agenda te beheren, kinderen op te voeden en te functioneren op het werk.
De ontwikkeling van executieve functies begint al op jonge leeftijd en duurt voort tot ver in de adolescentie. Naarmate kinderen ouder worden, kunnen zij zich steeds beter aanpassen aan de omgeving en leren daarbij ook hun emoties en gedrag te reguleren.
Voor de verschillende functies zijn uiteenlopende groeiprocessen gevonden die blijken samen te gaan met de ontwikkeling van andere cognitieve capaciteiten, zoals geheugen, taalvaardigheid en snelheid van informatieverwerking. Dit hangt weer samen met de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel; een toename in de myelinisatie van axonen resulteert in een snellere informatieverwerking. De prefrontale cortex ontwikkelt zich relatief langzaam met een groeiproces van ongeveer 20 jaar. Pas op jongvolwassen leeftijd zijn de executieve functies volledig ontwikkeld.
Executieve functies kunnen bij kinderen en volwassenen in kaart worden gebracht door middel van prestatietaken, observaties of gedragsvragenlijsten. Omdat problemen met executieve functies vaak het duidelijkst naar voren komen bij dagelijkse situaties in de school- of thuisomgeving zijn ouders en leerkrachten belangrijke bronnen van informatie bij het vaststellen van problemen bij executieve functies.
Hogrefe Uitgevers heeft op het gebied van executieve functies een breed scala aan tests, vragenlijsten en boeken voor psychologen, psychiaters en psychotherapeuten die hun diagnoses willen onderbouwen en met de nieuwste en bewezen therapieën aan de slag willen.
De ouder-, leerkracht- en jongerenversie van de BRIEF Screener bestaan uit een beperkt aantal vragen die samen op een efficiënte manier een algemeen beeld geven van het executief functioneren. De vragen zijn zo gekozen dat ze een adequate afspiegeling vormen van de verschillende domeinen van executieve functies. Indien mogelijk wordt aangeraden twee versies te laten invullen.De gemiddelde sco…
De BRIEF bestaat uit drie versies: een oudervragenlijst, een leerkrachtvragenlijst en de nieuwe zelfrapportage. Om inzicht te krijgen in het gedrag van het kind wordt aangeraden altijd minstens twee informanten te gebruiken. Voor kinderen van 5 tot en met 11 jaar een ouder en een leerkracht, voor jongeren van 11 tot en met 17 jaar een ouder en de jongere zelf. De BRIEF geeft scores op acht s…
De BRIEF-P kan een belangrijke rol spelen bij het in kaart brengen van executieve functiestoornissen. Deze stoornissen komen voor bij uiteenlopende neurologische, psychologische en psychiatrische aandoeningen, zoals onder meer niet-aangeboren hersenletsel, ADHD en ADD en autismespectrumstoornissen.De vijf schalen van de BRIEF-P zijn:?InhibitieFlexibiliteitEmotieregulatieWerkgeheugenPlannen en orga…
De BRIEF-A kan een belangrijke rol spelen bij het in kaart brengen van executieve functiestoornissen. Deze stoornissen komen voor bij uiteenlopende neurologische, psychologische en psychiatrische aandoeningen, zoals leerstoornissen, niet-aangeboren hersenletsel, AD(H)D, autismespectrumstoornissen, dementie en schizofrenie. Maar ook tussen mensen zonder klinische diagnose bestaan grote verschillen …
Kinderen en volwassenen met een hersenbeschadiging presteren slechter op de SDMT dan gezonde personen, zelfs als er geen sprake is van uiterlijk merkbare stoornissen.Antwoorden kunnen schriftelijk of mondeling gegeven worden, waardoor de test ook geschikt is voor mensen met motorische of spraakstoornissen. Aangezien de test uitsluitend uit geometrische figuren en cijfers bestaat, is deze weinig cu…
Bij de WCST dienen kaarten met symbolen volgens een bepaalde, steeds wisselende regel te worden gesorteerd. De test wordt beschouwd als indicator van executieve functies, omdat de volgende vaardigheden worden gemeten:Strategisch plannenOrganisatorisch zoekenHet gebruik van omgevingsinvloeden om cognitieve sets te wijzigenGericht gedrag om een doel te bereikenImpulsiviteitDe Modified Wisconsin Card…
Met fluency-tests wordt de vloeiende of continue productie van een bepaald type responsen gemeten. De verbale variant (WFT) is een woordproductietest waarbij de cliënt zoveel mogelijk verschillende woorden uit een bepaalde categorie moet opnoemen. Bij de niet-verbale variant (FFT) dient de cliënt zoveel mogelijk verschillende patronen te maken door stippen met elkaar te verbinden.Het vlo…
